Dünya üzerinde büyük bir kültür sahibi olan Türkler'in isimlerinin nereden geldiği bugüne kadar bir çok kez araştırma konusu olmuştur. Yapılan araştırmalarda birçok isim, bu konu üzerinde belli başlı savlar ortaya atmışlardır. Bunların bazıları akla uygun görünse de bazılarının gerçekle yakından ilgisi dahi yoktur. Bugüne kadar ortaya atılan görüşler ortadadır.Bunlara göre Heredot'un doğuda yaşayan kavimleri aktarırken Targitalar, İskit toprakları üzerinde yaşayan Tyrkaeler, Tevrat'ta adı geçen Yafesin torunu Togharma, Hint kaynaklarında belirtilen Turukha, Thraklar, Ön Asya metinlerinde belirlenen Turukkular,Çin kaynaklarında zikredilen Tikler ve hatta Troialılar Türk olarak ifade edilmiştir.
İran kaynaklı Zend-Avesta rivayetinde ve İsrail kökenli Tevrat rivayetlerinde de Türk adı aranmıştır. Nuhun torunu Türk, İran kaynaklarında zikredilen hükümdar Feridun'un oğlu Turac da Türk ismiyle belirlenen kavim olunması istenmiştir. Türk kültürü o kadar geniş bir alana yayılmıştır ki, İran kökenli hükümdar Afrasyab'ın bir Türk olabileceği, Türk hükümdarlarından Alp Er Tunga ile aynı kişi olabileceği düşünülmüştür. Türk ismi eğer ki o dönemlerde böyle zikrediliyorsa tek heceli olması gerekirdi. Ancak Göktürk kitabelerinde durum hiç de böyle değildir. Orhun kitabelerinde bu ad Türk'ten daha çok "Türük" olarak kullanılmıştır.
Türük Oguz begleri, bodun eşidin üze Tengri basmasar, asra yer telinmeser, Türük Bodun ilinin, törüngün kim artadı udaçı erti?
Türk Oğuz beyleri, milleti, işitin! Üstte gök çökmedikçe, altta yer delinmedikçe Türk milleti, ilini töreni kim bozabilecek idi? [1]
TÜRK ADININ ANLAMI
Türk adına bugüne kadar bir çok anlam yüklenmeye çalışılmıştır. Kimilerine göre Tu-küe="miğfer", Trk="terk edilmiş", Türk="olgunluk çağı", Takye="deniz kıyısında oturmuş adam, cezbeden" anlamındadır. Bazı otoritelere göre de daha farklı anlamlar taşır. A.Vambery'e göre bu isim "türemek"ten ortaya çıkmıştır. J.Denny'de bu görüşe katılmaktadır. Ziya Gökalp ise bu adın kökenini "türeli-töreli" olarak belirtmiştir. Kitabelerde geçen bu ismin abideleri çözümleyen Thomsen tarafından da bir millet adı olarak savunulduğu unutulmamalıdır. Buna Neymeth de katılmaktadır. "Çok gelişen,kuvvetli" anlamda olduğunu ileri sürenler de bulunmaktadır. Çin kaynakları bu ismin Aşina Hanedanına mensup olduğunu belirtir. Persler ise ismi "Altaylı" olarak kullanmışlardır.
Tüm bunlara rağmen bilinmelidir ki Türk ismini bir devlet adı olarak tam teşekküllü kullanan Göktürk'lerdir. Tüm bunlara bakarsak Türk ismi kabile isminden ziyade daha çok siyasi bir addır. Göktürklerle bu isim zamanla etnik bir isim olmuş, milli bir payeye ulaşmıştır.
Türk adına ilk kez; Doğuda Çinliler tarafından 6'ncı yüzyılda yazılan Chou Sülalesi yıllığında, Batıda Bizanslı tarihçi Agathias'ın yine aynı asırda yazılmış eserinde, Araplarda ise 7'nci asırdaki şair Zubyavi divanında ve 12'nci asırdaki bir Rus kroniğinde rastlanılmıştır.
OĞUZHAN CAN
[1] (Bilge Kağan Yazıtı - Doğu Yüzü) Prof. Dr. Muharrem Ergin, Orhun Abideleri, Boğaziçi Yayınları, İstanbul, 2002, s. 40-41
Kaynaklar:
■ İbrahim Kafesoğlu,Türk Milli Kültürü,İstanbul 2010
■ Osman Turan,Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi,İstanbul 2012
